Urząd Gminy i Miasta Ozimek

Przyroda gminy Ozimek

Gmina Ozimek należy do jednego z cenniejszych pod względem przyrodniczym obszaru Śląska Opolskiego. Stwierdzono tu występowanie licznych, rzadkich i ginących zbiorowisk roślinnych, gatunków roślin oraz zwierząt.

Przyroda nieożywiona

Przyroda nieożywiona gminy Ozimek charakteryzuje się dużym bogactwem za sprawą złożonej budowy geologicznej, zróżnicowanej rzeźby terenu oraz sieci rzecznej. Najciekawsze walory przyrody nieożywionej związane są z działalnością Małej Panwi, szczególnie we wschodniej części gminy w okolicach Krasiejowa. Rzeka ta w tych okolicach na niemal całym przebiegu wcina się w starsze utwory polodowcowe i triasowe tworząc w kilku miejscach niewielkie przełomy i progi. Przełom o długości kilkudziesięciu metrów można zaobserwować w Krasiejowie przy zabytkowym moście z 1913 r. koło boiska sportowego. Ponad lustrem wody występują tu około 1,5 m odsłonięcia wiśniowych i szarych triasowych iłów. Tych samych, w których na terenie stanowiska paleontologicznego w JURAPARKU, występują słynne skamieniałe kości płazów i gazów. Bardzo interesujący jest odcinek rzeki zlokalizowany 1,5 km powyżej opisanego przełomu. Występuje tu również rozdział koryta, które dwoma odnogami opływa wyspę o wymiarach 2 na 10 m. Główna część koryta jest zwężona o około 3 m, a woda jest płytsza niż kilkadziesiąt metrów powyżej i poniżej biegu rzeki. W tym miejscu Mała Panew rozcina zbite, szare czwartorzędowe gliny morenowe. Przy niskich stanach wód można zaobserwować interesujące formy erozyjne tej gliny, charakteryzującej się znaczną odpornością na wymywanie. Około 120 m powyżej zlokalizowany jest następny próg z odsłaniającym się głazowiskiem występujących pierwotnie w osadach lodowcowych różowych granitów skandynawskich. Łącznie występuje w tym miejscu, oprócz kilkudziesięciu małych do 30 cm średnicy kamieni, 7 dużych głazów, w tym kilka o średnicy przekraczającej 1 m. Największy z nich ma obwód 716 cm. Jest to jedyne, tak liczne nagromadzenie głazów naturalnego pochodzenia na całej długości Małej Panwi i bardzo rzadko spotykane w rzekach nizinnych.

Przyroda ożywiona

Obszar gminy Ozimek, ze względu na znaczne zróżnicowanie siedlisk przyrodniczych, obfituje w chronione i ginące gatunki roślin oraz zwierząt. Pokłady skał osadowych pozwoliły natomiast na zachowanie unikatowych w skali świata skamieniałości.

Szata roślinna

Gmina Ozimek jako część Śląska, jednego z najbardziej uprzemysłowionych i najintensywniej zagospodarowanych regionów Polski, na skutek intensyfikacji rolnictwa i leśnictwa, wielkoobszarowych melioracji odwadniających, rozwoju infrastruktury transportowej i technicznej oraz urbanizacji utraciło w ostatnich 100 latach, tj. okresie stosunkowo dobrze udokumentowanych badań botanicznych znaczną część gatunków flory. Obecnie do najrzadszych i najbardziej interesujących gatunków roślin występujących na tym terenie zaliczyć należy m.in.: najokazalszą w naszym kraju paproć długosza królewskiego, goździka sinego, goryczkę wąskolistną oraz storczyka kukawkę. Występują tu również interesujące, objęte ścisłą ochroną gatunki owadożerne: rosiczka okrągłolistna oraz pływacze – zwyczajny oraz bardzo rzadki w Polsce pływacz zachodni. Zróżnicowanie siedlisk umożliwiło na obszarze gminy Ozimek rozwój wielu zbiorowisk roślinnych. Dominantą krajobrazową gminy są lasy, które są tu podstawowymi naturalnymi zbiorowiskami roślinnymi. Należą do nich przede wszystkim bory sosnowe oraz lasy łęgowe spotykane w dolinie Małej Panwi i Libawy. Występuje tu również liczne zbiorowiska rzadkie i ginące w skali kraju, m.in. liczne zbiorowiska łąkowe, w tym łąki trzęślicowe stwierdzone w Krasiejowie oraz interesujące zbiorowiska murawowe i torfowiskowe.

Fauna

Bezkręgowce

Wśród zwierząt bezkręgowych na uwagę zasługuje rzadkie i chronione gatunki owadów. Do objętych ochroną a stosunkowo często spotykanych na tym terenie należą biegacze: ogrodowy, wręgaty, złocisty i granulowaty. Łąki w dolinie Małej Panwi są siedliskiem występowania ściśle chronionych gatunków motyli: czerwończyka nieparka, modraszka telejusa i modraszka nausitousa. W miejscach otwartych, nasłonecznionych spotkać można pazia królowej, jednego z najpiękniejszych i najefektowniej ubarwionych motyli krajowych. Z gromady mięczaków na terenie gminy występuje chroniony ślimak winniczek oraz objęte ścisłą ochroną małże: szczeżuja olbrzymia i szczeżuja spłaszczona oraz gałeczka rzeczna stwierdzona w korycie Libawy.

Kręgowce

Grupa zwierząt kręgowych posiada również swoich przedstawicieli, których spotkać można terenie gminy Ozimek. W czystych wodach Myśliny żyją chronione minogi strumieniowe. Minogi należą do grupy bezżuchwowców, których larwy zwane ślepicami, zagrzebane w mule, żyją znacznie dłużej od osobników dorosłych. Mała Panew, Libawa, Myślina i inne zbiorniki wody są siedliskiem występowania wiele gatunków ryb. Prócz często spotykanych gatunków, stwierdzono występowanie ich rzadkich i chronionych przedstawicieli: śliza, piskorza oraz różanki. Występują tu również dosyć licznie gatunki płazów. Spotkać tu można traszkę zwyczajną, żabę trawną, żabę wodną, żabę moczarową, żabę jeziorkową, ropuchę szarą, ropuchę zieloną i bardzo rzadką na Śląsku Opolskim ropuchę paskówke oraz rzekotkę drzewną. Spośród gromady gadów na terenie gminy Ozimek występują trzy gatunki jaszczurek: jaszczurka zwinka, jaszczurka żyworodna i padalec zwyczajny. Spośród czterech gatunków węży, występujących w Polsce, trzy występują na tym terenie. Są to: zaskroniec zwyczajny, gniewosz plamisty i żmija zygzakowata. Z wielu gatunków ptaków lęgowych, spotykanych na terenie gminy Ozimek, do najbardziej interesujących zaliczyć derkacza, który jest zagrożony w skali światowej. Na suchych murawach i nieużytkach występuje lerka, świergotek polny, jarzębatka, gąsiorek, ortolan, kląskawka i pokląskwa. Nad brzegami zbiorników wodnych i w większych kompleksach trzcinowisk lęgnie się rokitniczka, świerszczak oraz pospolita łyska. W większych kompleksach leśnych znajdują się stanowiska lęgowe, m.in.: myszołowa, puszczyka, dzięcioła czarnego, muchołówki żałobnej, muchołówki białoszyjej, grubodzioba, siniaka. Nad brzegami Małej Panwi, Libawy i Myśliny lęgnie się zimorodek. Na terenie gminy Ozimek stwierdzono występowanie przedstawicieli 6 rzędów ssaków. Rząd owadożernych reprezentuje chroniony kret i jeż zachodni, występujące na terenie całej gminy, ryjówka aksamitna, zamieszkująca wilgotne środowiska leśne i zaroślowe oraz rzęsorek rzeczek, żyjący nad brzegami Małej Panwi. Do rzędu drapieżnych zaliczają się takie gatunki jak: lis, kuna leśna, łasica oraz bardzo rzadko spotykany gronostaj. Wszystkie te gatunki są drapieżnikami i wywierają znaczący wpływ na populacje innych grup zwierząt: ptaków i drobnych ssaków. Rząd zającokształtnych reprezentuje tylko jeden gatunek - zając szarak, którego coraz rzadziej spotyka się w krajobrazie otwartym. Najliczniejszym w gatunki rzędem są gryzonie. W większości rzekach na terenie gminy Ozimek spotykany jest bóbr, największy z naszych europejskich gryzoni. W lasach spotyka się takie pospolite gatunki jak nornica ruda, czy mysz leśna oraz coraz rzadziej spotykaną wiewiórkę. Dzik, jeleń i sarna należą do parzystokopytnych. Gatunki te spotyka się na obszarach leśnych, na ogół licznie. Występują tu również gatunki nietoperzy, z których najczęściej spotykanymi są: gacek brunatny i mopek, który posiada najciemniejsze ubarwienie ze wszystkich naszych nietoperzy.

Fauna kopalna

Jedno z najciekawszych na świecie stanowisk paleontologicznych zostało odkryte w latach 80. XX w. w kopalni gliny w Krasiejowie, który zasłynął w ostatnich latach z sensacyjnego odkrycia skamieniałych kości triasowych płazów i gadów. Dzięki odkryciu tego stanowiska Śląsk Opolski zaistniał na paleontologicznej mapie świata. Na terenie Krasiejowa około 225 milionów lat temu były bagniste tereny położone nad brzegiem wielkiego jeziora, sięgającego Olsztyn na północy i Francję na zachodzie. Musiało się tu również znajdować ujście rzeki. Obszar ten był najprawdopodobniej porośnięty przez kilkumetrowe skrzypy, paprocie drzewiaste i nasienne, rośliny szpilkowe z rodzaju woltzia oraz słodkowodne glony - ramienice. Między nimi napotkać można było dwumetrowe płazy tarczogłowe - metopozaury i cyklotozaury oraz przypominające krokodyle fitozaury. Żyły tu także ich bliscy krewniacy - aetozaury, których ciało pokryte było prawie w całości pancerzem z płyt kostnych. W miejscach mniej wilgotnych żyły smukłe, kroczące na dwóch nogach przodki krokodyli i pierwszych dinozaurów. W wodach jeziora, prócz licznych zwierząt bezkręgowych (małże, ślimaki, małżoraczki, kraby), występowały ryby dwudyszne i ganoidowe. Powodem tak licznego zachowania się szczątków organicznych w Krasiejowie było odpowiednie stężenie zasadowych soli mineralnych oraz duża ilość odkładającego się mułu. W trakcie badań paleontologicznych odkryto wiele interesujących skamieniałych szczątków kostnych, które występują w dwóch warstwach. W jednej występują głównie szczątki zwierząt wodnych takich jak fitozaury i metopozaury. W drugiej, występują głównie kości zwierząt lądowych. W pokładzie tym odnaleziono kości miednicy i kręgi, które należały do jednego z przodków dinozaurów, któremu nadano nazwę Silesaurus opolensis co znaczy „śląski jaszczur z Opola”. Znaleziono tu również bardzo duże nagromadzenie kości triasowego gada - aetozaura. Jest to pierwsze tego typu znalezisko w Polsce i jedno z niewielu na świecie. Aetozaury były roślinożernymi, lądowymi gadami naczelnymi. Dotychczas paleontologom udało się odkryć jego szczątki tylko w Niemczech i USA. Tam jednak odnajdywano pojedyncze kości. Dopiero w Krasiejowie odkopano duże ich nagromadzenie. Aetozaur, występujący około 225 milionów lat temu w Krasiejowie, reprezentuje najprawdopodobniej nieznany dotąd rodzaj i jest zapewne najstarszym w świecie przedstawicielem swojej grupy. W trakcie obecnie prowadzonych prac wykopaliskowych na stanowisku paleontologicznym w sąsiedztwie JURAPARKU prowadzonych przez studentów z Polski, Niemiec, Czech, Austrii, a nawet Stanów Zjednoczonych odkrywane są nadal liczne skamieniałości kopalnych roślin i zwierząt.

Natura 2000

            Na terenie gminy Ozimek znajduje się obszar Natura 2000 Zbiornik Turawski, położony w dolinie Małej Panwi na terenie Obszaru Chronionego Krajobrazu Lasy Stobrawsko-Turawskie. Na jego terenie stwierdzono gniazdowanie wielu ciekawych gatunków ptaków. Są to m.in.: rybitwa białowąsa, pliszka cytrynowa, krwawodziób, kszyk, bączek, płaskonos i cyranka. Z otaczających zbiornik Borów Stobrawsko-Turawskich przylatuje tu często na łowy orzeł bielik. Akwen ten stanowi także ważne miejsce odpoczynku i żerowania dla ptaków migrujących. Do najciekawszych stwierdzonych tu ptaków przelotnych należą m.in.: brodziec pławny, wydrzyk tęposterny i wydrzyk długosterny, terekia, ostrygojad, płatkonóg szydłodzioby, rybitwa białoskrzydła, mewa trójpalczasta oraz batalion. Tereny, na którym obecnie znajduje się zbiornik, jeszcze około 80 lat temu był częściowo porośnięty bujnym lasem. Obecnie pozostały po nim w kilku miejscach wyłaniające się podczas niskiego poziomu wody tajemniczo wyglądające, zdeformowane pnie drzew i ich korzenie.